สองทัศนะ "โฮลี-สาดสี" คือต้นกำเนิด "สงกรานต์" จริงหรือไม่??

 ใกล้ถึงเดือนเมษา ก็ใกล้ถึงเวลาของเทศกาลงานประเพณี “สงกรานต์” อันเป็นประเพณีขึ้นปีใหม่ร่วมกันในกลุ่มชาติพันธุ์อุษาคเนย์ที่นับถือพระพุทธศาสนา อาทิ ลาว เขมร มอญ พม่า รวมไปถึงลังกา และสิบสองปันนาในประเทศจีน
     
       เชื่อกันว่า ประเพณีสงกรานต์นี้แต่เดิมได้รับคติความเชื่อมาจากอินเดีย ผ่านแบบแผนของพราหมณ์-ฮินดู ที่นำเข้ามาใช้ในราชสำนักต่างๆ ในแถบอุษาคเนย์ ซึ่งสามารถสรุปได้ในเบื้องต้นว่า ประเพณีสงกรานต์นั้นน่าจะได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียนั่นเอง
     
       ธีรภาพ โลหิตกุล ศิลปินแห่งชาติและนักเขียนสารคดีผู้เชี่ยวชาญด้านอุษาคเณย์ ได้กล่าวในเฟซบุคแฟนเพจ Teeraparb Lohitkun สนับสนุนเรื่องดังกล่าวว่า
     
       ความเชื่อว่าสงกรานต์ ได้รับอิทธิพลจาก โหลี ของอินเดีย เกิดจากการตีความของผมเอง เมื่อได้ศึกษาข้อมูลจากหนังสือ “ประวัติศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู” โดย เทวสถาน โบสถ์พราหมณ์ เรียกงานนี้ว่า “โหลีปูรณิมา”
     
       ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 4 หรือราวเดือนมีนาคมของทุกปี เป็นวันที่ชาวฮินดูจะนำเอาสิ่งของสกปรกออกจากบ้านไปรวมไว้ที่ใดที่หนึ่ง แล้วเผาทิ้งเสีย ระหว่างที่เผาก็จะร้องเพลงพื้นบ้าน เรียกว่า “เพลงโหลี” จากนั้นในวันรุ่งขึ้น คือวันแรม 1 ค่ำ เดือน 4 เรียกว่าวัน “โหลี” หรือ “โหลา” หรือ “ผคุวา”
     
       จะเป็นวันเฉลิมฉลองด้วยการเล่นสาดสี เชื่อกันว่าการเอาสีมาสาดกัน เป็นการปัดเป่าเชื้อโรคร้ายออกจากกายเราให้หมดสิ้น “โหลี” จึงเป็นวันตรุษของชาวอินเดีย และถือเป็นวันสำคัญของชาววรรณะศูทร หรือชนชั้นผู้ใช้แรงงาน แต่วรรณะอื่นก็มาร่วมสนุกสนานได้
     
       ... นอกจากนั้น “โหลี” ยังถือเป็นสัญลักษณ์แห่งการสิ้นสุดฤดูหนาว ย่างเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ จึงนอกจากจะเล่นสาดสีกันแล้ว ก็จะร้องรำทำเพลงและเต้นรำกันเป็นที่สนุกสนาน ซึ่งวันงานจริงมีแค่สองวัน คือวันขึ้น 15 ค่ำ และแรม ๑ ค่ำ เดือน 4 แต่เด็ก ๆ และคนหนุ่มสาวก็จะเล่นสาดสีกันล่วงหน้าเป็นสัปดาห์ ไม่ต่างจากชนบทบ้านเรา

  แต่ทั้งนี้ มีความเห็นจาก สุจิตต์ วงษ์เทศ นักเขียนผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ และโบราณคดี ได้มีความเห็นที่แตกต่างว่า แท้จริงแล้ว สงกรานต์ไม่ได้มาจากเทศกาลโหลีแต่อย่างใด โดยได้ยกข้อมูลของ อ.คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง แห่งคณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร มาอธิบายว่า
      
       สงกรานต์ไทย ไม่ได้มาจากโหลี (Holi) หรือเทศกาลสาดสีในอินเดีย เพราะโหลีกำหนดวันตามจันทรคติ ซึ่งต่างจากสงกรานต์ที่กำหนดตามสุริยคติ เทศกาลโหลีจะเริ่มต้นในวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือนผาลคุน (คือเดือนตามปฏิทินจันทรคติฮินดู ราวกุมภาพันธ์-ต้นมีนาคม) เรียกวันนี้ว่าวัน “โหลิกาทหนะ” (Holika Dahana) แปลว่าวันเผาหรือฆ่านางโหลิกา
      
       วันรุ่งขึ้นเล่นสาดสีและกิจกรรมสันทนาการต่างๆ เรียกว่า วันโหลี หรือ “วสันโตสวะ” หมายถึงเทศกาลแห่งฤดูวสันต์ ตรงกับวันแรม 1 ค่ำ เดือนไจตระ (ราวต้นมีนาคม-ต้นเดือนเมษายน)
      
       และสอง สงกรานต์ถือเป็น “ปีใหม่” หรือเปลี่ยนศักราชตามโหราศาสตร์ ซึ่งได้รับอิทธิพลจากอินเดียภาคใต้ เพราะยังถือตรงกันทั้งไทย (เก่า) โหลีไม่เกี่ยวกับการเปลี่ยนศักราชปีใหม่ แต่เป็นการฉลองการเข้าสู่ฤดูวสันต์ ซึ่งเป็นฤดูกาลที่จะเริ่มต้นเพาะปลูก จึงเป็นคนละคติความเชื่อกับสงกรานต์
      
       อีกทั้งมองว่า การสาดสีกันในเทศกาลโหลี เป็นพิธีการเจริญพืชพันธุ์เพื่อความอุดมสมบูรณ์ การสาดสีในเทศกาลโหลี ใช้ผงสีทำจากวัสดุธรรมชาติเช่นแร่ธาตุและพืช (ผงคุลาล ผงอพีระ ผงขมิ้น ฯลฯ) สีหลักที่ใช้มาแต่เดิมมีสามสี คือ แดง เขียว และเหลือง โหลีในสายตาผู้คนปัจจุบันจึงหมายถึงความสนุกสนาน สีสันของชีวิตและความรักเป็นหลัก แต่หากตีความในอีกชั้นหนึ่ง สีเหล่านี้มักถูกใช้ในสัญลักษณ์ต่างๆ และพิธีกรรมในศาสนาฮินดูอยู่แล้ว

 แต่ละฝ่ายแต่ละสายวิชาการต่างก็มีความเชื่อและข้อมูลของตนเอง แต่สำหรับงานสงกรานต์ในเมืองไทยปีนี้ คำถามน่าจะอยู่ที่ว่า ควรจัดงานสงกรานต์อย่างไรให้สมกับเป็นงานเทศกาลสำคัญของประเทศ ในขณะที่ควรจัดวิธีใดให้เหมาะสมกับสภาวะน้ำแล้งในประเทศเสียมากกว่า

แหล่ง:http://www.manager.co.th